“Boeken bij het vuilnis, hoe erg is dat?” vroeg Lieve Van de Velde zich af in De Standaard van 7 januari 2023 en ze stelde dezelfde vraag aan zeven mensen in haar omgeving. Het is een typische vraag van een boekenliefhebber aan andere boekenliefhebbers. Voor hen hebben boeken betekenis. Die verandert doorheen de tijd en is niet voor iedereen hetzelfde. Voor Lieve mag de Quincunx  de deur uit, voor mij staat dat boek voor uren leesplezier. Ik las het twee keer: in een zomer op de drempel van mijn Gentse arbeidershuisje-zonder-tuin, geleend van een vriendin, en jaren later, met meer aandacht, geleend uit de bib. Ik vond het niet goed genoeg om het zelf aan te kopen, maar als zij het toch wegdoet, laat maar komen. Ik vind nog wel een plaatsje in mijn boekenkast.

Maar dat is dus het perspectief van de lezer, de boekverzamelaar (niet noodzakelijk hetzelfde overigens). Wat als die er niet meer is? Wat denken de nabestaanden als ze al dat papier zien? Misschien zien ze nog wel een reisgids of een kunstboek dat hen interesseert, een thriller die ze nog wel eens willen lezen. Maar al de rest? Ik stel me de vraag wel eens als ik voor mijn eigen boekenkast sta. De kans is zo goed als onbestaande dat iemand enthousiast zal grijpen naar een van de vijf of zes titels van Jan Assmann in het rek. En als het onverhoopt toch zo zou zijn, wat dan met al die titels van Tadema-Sporry?

Ik stel me de vraag soms omdat ik het twee keer meemaakte: nabestaanden die na een overlijden naar de bibliotheek van hun dierbare staren en zich afvragen wat ze ermee aan moeten. In het ene geval ging het om gespecialiseerde werken. Een mooie collectie, met zorg opgebouwd. Boeken en tijdschriften, vaak van obscure uitgevers en gedrukt in kleine oplagen. Een kleine zoektocht leidt dan nog wel eens naar een bibliotheek of een organisatie die de kersen uit de taart plukt, eruit kiest wat in de eigen collectie nog ontbreekt. In het beste geval verdwijnt al de rest naar een gespecialiseerd antiquariaat. De andere bibliotheek was van een gulzige lezers met een goede smaak, of dat vond ik toch. Bijna alle boeken in het Nederlands en van courante uitgevers. Ruim beschikbaar in het Vlaamse bibliotheeknetwerk dus. Dan maar naar de opkoper?

Zo gaat het: jarenlang boeken verzameld en op een dag houdt het op. Met het verdwijnen van de verzamelaar, verdwijnt ook de betekenis. Voor Fran Lebowitz geldt dat misschien niet. Om haar bibliotheek zal gevochten worden. Er kan ongetwijfeld een doctoraatsstudent of vijf op promoveren. Maar voor ons, gewone stervelingen? Uiteindelijk geldt voor boeken hetzelfde als voor mensen: asse tot asse, stof tot stof.